ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ                                                                               

Τα ασπόνδυλα είναι μια πολύ μεγάλη κατηγορία ζωικών οργανισμών, η οποία περιλαμβάνει πολυπληθείς επιμέρους κατηγορίες ζώων. Για την ακρίβεια, ως ασπόνδυλα εννοούμε:

• τους σπόγγους
• τα κνιδόζωα (π.χ. μέδουσες, κοράλλια, θαλάσσιες ανεμώνες)
• τους σκώληκες
• τα αρθρόποδα (π.χ. αράχνες, σκορπιοί)
• τα καρκινοειδή (π.χ. γαρίδες, καραβίδες, αστακοί)
• τα έντομα (π.χ. μέλισσες, μύγες, πεταλούδες, σκαθάρια)
• τα μαλάκια (π.χ. σαλιγκάρια, μύδια, στρείδια, σουπιές, καλαμάρια)
• τα εχινόδερμα (π.χ. αχινούς)

Φυσικά, στην Πάρνηθα δεν απαντώνται όλες αυτές οι κατηγορίες. Τα πιο κοινά ασπόνδυλα όμως που συναντούμε είναι τα έντομα. Υπολογίζεται ότι τα έντομα είναι η πολυπληθέστερη ομάδα όλων των ανώτερων οργανισμών της γης. Κάθε μέρα ανακαλύπτεται ένα νέο είδος και ειδικότερα στις ακόμα ανεξερεύνητες περιοχές των τροπικών δασών βροχής του πλανήτη μας, όπου υπάρχει τεράστια βιοποικιλότητα. Λόγω όμως των αφιλόξενων συνθηκών που επικρατούν στις περιοχές αυτές, η εξερεύνησή τους καθίσταται δύσκολη και χρονοβόρα.

Στα ασπόνδυλα, και ιδιαίτερα στα αρθρόποδα, η περιοχή της Μεσογείου είναι η πλουσιότερη της Ευρώπης σε αριθμό ειδών. Το 75% της συνολικής πανίδας της Ευρώπης συναντώνται στη Μεσόγειο ενώ αντίστοιχα εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 40% συναντώνται στην Ελλάδα. Η αφθονία αυτή ακολουθεί το γενικότερο πρότυπο της αυξανόμενης ποικιλότητας καθώς μετακινούμαστε από τις βόρειες προς τις τροπικές περιοχές.
Στην Ελλάδα έχει καταγραφεί ένας μικρός αριθμός ειδών σε σχέση με τον αναμενόμενο. Στις λίγο μελετημένες ομάδες όπως στα Υμενόπτερα, πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε μόνο τα μισά είδη. 
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της πανίδας των ασπονδύλων είναι το υψηλό ποσοστό ενδημισμού. Στις νησιωτικές και στις ορεινές περιοχές καθώς και στις σπηλιές τα ποσοστά ενδημισμού ξεπερνούν το 30% (Λεγάκις, 2007).

Μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί στην Πάρνηθα κάποια Λεπιδόπτερα (πεταλούδες κ.ά.), αλλά θεωρείται ότι είναι πολύ λίγα είδη σε σχέση με αυτά που πρέπει να υπάρχουν. Η καταγραφή αυτή προέρχεται από την αδημοσίευτη εργασία του L. Gozmany: "The Lepidoptera of Greece and Cyprus. Fauna Greciae." Hellenic Zoological Society (in press). Πατήστεεδώ για να κατεβάσετε τη λίστα αυτή.
Δυστυχώς, δεν έχει γίνει ακόμα πλήρης έρευνα για τα ασπόνδυλα της Πάρνηθας και γι' αυτό το λόγο περιοριζόμαστε σε φωτογραφικό υλικό που συλλέχθηκε στο βουνό για το Δασαρχείο Πάρνηθας.

• Οι σκώληκες, που είναι ζώα με μαλακό και μακρύ σώμα. Στο σώμα τους υπάρχουν επαναλαμβανόμενα τμήματα. Δεν έχουν πόδια. Ζουν στο έδαφος και στο νερό. Τέτοιοι είναι ο γεωσκώληκαςκαι η βδέλλα.

                                                             ΑΜΦΙΒΙΑ 

Τα αμφίβια είναι πρωτόγονα σπονδυλωτά και εάν τα συγκρίνουμε με τα πουλιά και τα θηλαστικά, διαφέρουν φανερά από αυτά λόγω της έλλειψης τριχών και φτερών. Αρχικά γεννιούνται και μεγαλώνουν στο νερό, όπου αναπνέουν με βράγχια. Στη συνέχεια αναπτύσσουν την ικανότητα να ζουν στην ξηρά, όπου αναπνέουν με πνεύμονες.

Επίσης, είναι ποικιλόθερμα και είτε ζουν κοντά στην θερμοκρασία του περιβάλλοντος αέρα ή νερού είτε προσλαμβάνουν θερμότητα ηλιαζόμενα ή καθισμένα σε επιφάνειες που ζεσταίνονται από τον ήλιο. Σε πολύ κρύες συνθήκες ή όταν ο ήλιος είναι κρυμμένος, η δραστηριότητά τους μπορεί ναγίνει αδύνατη, αλλά αυτό το μειονέκτημα αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι χρειάζεται να παραχθείπολύ λίγη ή καθόλου εσωτερική θερμότητα, οπότε τα αμφίβια μπορούν να τα καταφέρουν με πολύ λίγη ποσότητα τροφής.

Καθώς εξαρτάται από την εξωτερική θερμότητα για την δραστηριότητά της, η ζωική αυτή ομάδα δεν μπορεί να παραμείνει ενεργή όταν η θερμοκρασία είναι πολύ χαμηλή και σε πολύ κρύες περιοχές πρέπει να πέσει σε χειμερία νάρκη. Κάποια αμφίβια μάλιστα διαχειμάζουν μέσα στο νερό. Ο χρόνος που παραμένουν ανενεργά διαφέρει ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες: στον Βορρά μπορεί να φτάσει μέχρι και τα δύο τρίτα του έτους, ενώ στις νότιες χώρες κάποια είδη μπορεί να μην πέφτουν καθόλου σε χειμερία νάρκη. Τα περισσότερα αμφίβια είναι ημερήσια, άλλα είναι δραστήρια μόνο το απόγευμα και άλλα μόνο το βράδυ.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των αμφιβίων γεννά αυγά με ένα ζελατινώδες περίβλημα. Αυτά αποτίθενται συνήθως στο νερό, όπου αναπτύσσονται σε ζώα που διαφέρουν πάρα πολύ από τους γονείς τους. Αυτές οι υδρόβιες νύμφες (γυρίνοι) περνούν ένα αρκετό χρονικό διάστημα τρεφόμενες και στη συνέχεια μεταμορφώνονται σε μικρογραφίες των γονιών τους.

Τα αμφίβια είναι γνωστά εδώ και 400 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Από τα 46 αμφίβια της Ευρώπης τα 22 απαντούν στην Ελλάδα και διακρίνονται σε αυτά που έχουν ουρά (όπως σαλαμάνδρες και τρίτωνες) και σε αυτά που δεν έχουν, όπως βάτραχοι και φρύνοι. Στην Πάρνηθα απαντώνται τα 7 από τα 22 είδη αμφιβίων της χώρας μας (Αμοργιανιώτης & Βαβίζος, 1997). Αυτά είναι ονομαστικά τα εξής:

                                                                                                                     ΠΤΗΝΑ

Τα ερπετά και τα πτηνά παρουσιάζουν πολλές μορφολογικές ομοιότητες, οι οποίες επέτρεψαν τη συνένωσή τους σε μια ομάδα με το όνομα σαυροψίδια. Η συγκριτική ανατομία και η παλαιοντολογία συμφωνούν ότι τα πτηνά προήλθαν από τα ερπετά.

Τα πτηνά είναι ομοιόθερμα σπονδυλωτά, που το δέρμα τους είναι λεπτό καικαλύπτεται από φτερά. Τα πτηνά έχουν προσαρμοστεί στην πτήση, με εξαίρεση μερικά τα οποία έχασαν αυτή την ικανότητα, όπως η στρουθοκάμηλος. Το πρώτο ζεύγος των άκρων τους έχει μετατραπεί σε όργανα πτήσης, τις πτέρυγες ή φτερούγες. Τα πτηνά που ζουν συνεχώς στον ίδιο τόπο λέγονταικαθιστικά. Αποδημητικά ή μεταναστευτικάλέγονται τα είδη που μεταναστεύουν κατά σμήνη σε θερμότερες περιοχές για να περάσουν τον χειμώνα και επανέρχονται την άνοιξη. Άλλα πτηνά, τα διαβατικά, κατά τις μεταναστεύσεις τους διέρχονται από έναν τόπο και τέλος, τα ενδημικά ζουν συνεχώς σε ορισμένη γεωγραφική περιοχή. Ο τόπος στον οποίο ένα μεταναστευτικό πτηνό γεννά είναι η πατρίδα του. Η μετανάστευση είναι κληρονομικό ένστικτο, οφειλόμενο σε παλιές συνήθειες, όταν εξαιτίας κλιματολογικών ή γεωλογικών δυσμενών μεταβολών του περιβάλλοντος αναγκάζονταν να μετακινηθούν από τη μια περιοχή στην οποία ζούσαν σε άλλη, για την ανεύρεση ευνοϊκών συνθηκών διαβίωσης και κυρίως τροφής. Οι μεταναστεύσεις επιτελούνται κατά ομάδες, αποτελούμενες και από τα δύο φύλα ενός είδους ή από το ένα φύλο ή από άτομα ορισμένης ηλικίας ή από άτομα πολλών ειδών και τα πτηνά ακολουθούν συνήθως την ίδια πορεία.

Ο σκελετός των πτηνών είναι λεπτός αλλά ισχυρός, οστεοποιημένος και στερεός. Τα οστά για να είναι ελαφριά περιέχουν εσωτερικά πολλές κοιλότητες γεμάτες με αέρα, τα καλούμενα πνευματικά οστά, τα οποία συνδέονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελούν συμπαγές και στερεό σύνολο, ικανό να αντιστέκεται στην πίεση του αέρα κατά την ταχεία πτήση.

Τα πουλιά στερούνται δοντιών και χειλιών. Οι γνάθοι καλύπτονται από κεράτινες πλάκες και αποτελούν το ράμφος, το οποίο χρησιμεύει για τη συλλογή ή σύλληψη της τροφής, την τακτοποίηση των φτερών, τη συλλογή, μεταφορά και τοποθέτηση του υλικού της φωλιάς, για την άμυνα και πολλές άλλες εργασίες. Η μορφή του ράμφους έχει σχέση με το είδος της τροφής, με την οποία τρέφεται το πτηνό.

Η αίσθηση της όσφρησης είναι ελάχιστα αναπτυγμένη και της γεύσης είναι υποτυπώδης, ενώ η ακοή και η όραση είναι πολύ αναπτυγμένες. Οι οφθαλμοί των πτηνών είναι ισχυρότεροι των θηλαστικών. Το χελιδόνι, το οποίο πετά ταχύτατα, συλλαμβάνει με απαράμιλλη ευστοχία ιπτάμενα έντομα. Τα πτηνά έχουν πέντε φορές μεγαλύτερη διακριτική ικανότητα και οπτική ισχύ από τον άνθρωπο. Επίσης, με το μεγάλο άνοιγμα της κόρης των πτηνών, οι εικόνες καθίστανται φωτεινότερες. Τέλος, εκτός από τα νυκτόβια αρπακτικά, όπως η κουκουβάγια κ.ά., τα οποία έχουν στο πρόσθιο μέρος του κεφαλιού τα μάτια, τα άλλα πτηνά έχουν γωνία ορατότητας αρκετά ευρεία, έως 300 μοίρες, χωρίς να κινούν το κεφάλι τους.

Τα πτηνά είναι γνωστά εδώ και 200 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Αριθμούν 8.700 περίπου είδη και ο πληθυσμός τους σε όλον τον κόσμο υπολογίζεται σε 100 δισεκατομμύρια περίπου άτομα. Στην Ευρώπη έχουν παρατηρηθεί περίπου 475 είδη πτηνών, ενώ στη χώρα μας απαντάται η συντριπτική πλειοψηφία, 436 είδη, από τα οποία τα 2/3 φτιάχνουν τις φωλιές τους εδώ. Στην Πάρνηθα πιστεύεται ότι είναι παρόντα 131 είδη πουλιών (Αμοργιανιώτης & Χατζηρβασάνης, 

Επιστημονική Ονομασία:

Balearica regulorum

Προέλευση:

Κένυα, Ουγκάντα, Ζιμπάμπουε, Μοζαμβίκη, Ανγκόλα και Ν.Α. Νότια Αφρική

Διατροφή:

Η διατροφή του περιλαμβάνει σπόρους, μικρά χορταράκια, έντομα, σκουλήκια και άλλα μικρά ζώα όπως βατράχια, σαύρες και κάβουρες ποταμών

Πληροφορίες:

Ζει σε ποικίλλα περιβάλλοντα από υδροβιότοπους ως Σαβάνες, καλλιεργημένες εκτάσεις και φάρμες. Συχνά συμβιώνει με οπληφόρα ζώα όπως Ζέβρες ή Αντιλόπες.

Ο συνολικός τους πληθυσμός εκτιμάται στα 90.000  πουλιά και μειώνεται συνεχώς κατά τα τελευταία 15 χρόνια εξαιτίας του κυνηγιού και της αιχμαλωσίας τους, την συλλογή των αυγών τους και την εκτεταμένη χρήση εντομοκτόνων στις αγροτικές περιοχές.

Στα προγράμματα συντήρησης συμμετέχουν  η Κένυα, η Ουγκάντα και η Νότια Αφρική.

                                                         ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Τα θηλαστικά είναι εκείνη η ομάδα ζώων που τρέφουν τα νεογνά τους με γάλα που παράγεται από ειδικούς γαλακτογόνους αδένες, τους μαστούς. Είναι τα πιο εξελιγμένα ζώα, καθώς έχουν μεγάλο μέγεθος εγκεφάλου, αναπτυγμένο νευρικό σύστημα και αυξημένη νοημοσύνη. Πρόγονός τους ήταν ένα είδος ερπετού, το οποίο έζησε πριν από 155 εκατομμύρια χρόνια.

Το χαρακτηριστικό τους είναι ότι το σώμα τους καλύπτεται με τρίχες και φέρει ιδρωτοποιούς και σμηγματογόνους αδένες. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους είναι 
ζωοτόκα.

ζωοτόκα. Είναι ομοιόθερμα, δηλαδή η θερμοκρασία του σώματός τους διατηρείται σταθερή (36–38°C), ανεξάρτητα από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Ορισμένα είδη  δε διαθέτουν πλήρες σύστημα ελέγχου της θερμοκρασίας τους και για να αποφύγουν τις χαμηλές θερμοκρασίες και την έλλειψη τροφής τον χειμώνα, ναρκώνονται σε υπόγειες στοές ή σε άλλους κλειστούς χώρους (διαχείμαση). Άλλα είδη, κυρίως τροπικά, πέφτουν σε μια κατάσταση αδράνειας, γνωστή ως διάπαυσηκαι η οποία γίνεται κατά τους θερινούς μήνες, για να αντιμετωπιστούν η υψηλή θερμοκρασία, η ξηρασία και η έλλειψη τροφής. Τέλος, άλλο ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε κάποια είδη θηλαστικών είναι ημετανάστευση, η οποία έχει καθορισμένο δρομολόγιο, συγκεκριμένο τόπο προορισμού και συνοδεύεται πάντα από ταξίδι επιστροφής στο σημείο αναχώρησης.

Το μικρότερο θηλαστικό είναι ένα είδος τυφλοπόντικα, με σωματικό μήκος 3,1 cm, ενώ το μεγαλύτερο είναι η γαλάζια φάλαινα, που ξεπερνά τα 30 m και έχει βάρος πάνω από 100 τόνους. Το μεγαλύτερο δε χερσαίο θηλαστικό είναι ο ελέφαντας, με ύψος 3,5 m και βάρος 7 – 8 τόνους.

Τα περισσότερα θηλαστικά είναι χερσόβια, μερικά σκάβουν στοές κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και ζουν υπόγεια, ενώ άλλα είναι υδρόβια, δενδρόβια ή ιπτάμενα. Τα περισσότερα είναι νυχτόβια, αλλά πολλά είναι δραστήρια κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα θηλαστικά απαντώνται είτε μεμονωμένα άτομα είτε σε αγέλες ή πολυπληθείς ομάδες, σε όλη την επιφάνεια της γης, εκτός από το μεγαλύτερο τμήμα της Ανταρκτικής.

Σε όλο τον κόσμο έχουν αναγνωριστεί περίπου 4.600 είδη. Στην Ελλάδα υπάρχουν περίπου 120, με πολλά από αυτά να είναι σπάνια, ενδημικά και απειλούμενα. Για την Πάρνηθα αναφέρονται 37 είδη θηλαστικών (Αμοργιανιώτης & Παπίκα, 1997, Hanak et al., 2001).

Η μεγάλη πυρκαγιά εκτός από την φυσική εξόντωση αρκετών ζώων κατέστρεψε και ίσως τους σημαντικότερους βιότοπους πολλών μεγάλων θηλαστικών και κυρίως του ελαφιού. Περιοχές με πηγές, άφθονη τροφή και φυσικά καταφύγια για πολλά είδη, καταστράφηκαν. Βρέθηκε σχετικά μικρός αριθμός καμένων θηλαστικών (18 νεκρά ελάφια, 3 αίγαγροι). Ο κύριος όγκος των πληθυσμών έχει διασωθεί και σχεδιάζεται εκ νέου η διαχείρισή τους.

                                                                                                ΛΙΟΝΤΑΡΙ    

Το λιοντάρι (Panthera leo - Πάνθηρ ο λέων) ανήκει στο γένος Panthera της οικογένειας των Αιλουρίδων. Καθώς κάποια αρσενικά υπερβαίνουν τα 250 κιλά σε βάρος^[4] είναι το δεύτερο μεγαλύτερο αιλουροειδές μετά την τίγρη που υπάρχει σήμερα. Λιοντάρια σε άγρια κατάσταση υπάρχουν πλέον στην Υποσαχάρια Αφρική και στην Ασία που έχει μείνει ένας πληθυσμός στη βορειοδυτική Ινδία που κινδυνεύει άμεσα από αφανισμό ενώ έχει εξαφανιστεί από τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τη Δυτική Ασία στα ιστορικά χρόνια. Μέχρι το ύστερο Πλειστόκαινο, περίπου 10.000 χρόνια πριν, το λιοντάρι ήταν το πλέον διασκορπισμένο μεγάλο επίγειο θηλαστικό μετά τον άνθρωπο. Βρίσκονταν στο μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής, μεγάλο μέρος της Ευρασίας από τη δυτική Ευρώπη έως την Ινδία, και στην Αμερική από το Γιούκον έως το Περού.

Τα λιοντάρια στη φύση ζουν περίπου 10-14 χρόνια, ενώ σε αιχμαλωσία μπορούν να ζήσουν πάνω από 20 χρόνια. Σε άγρια κατάσταση τα αρσενικά σπανίως ζουν πάνω από 10 χρόνια, καθώς οι τραυματισμοί από τις συνεχόμενες μάχες με αντίπαλα αρσενικά μειώνουν δραστικά τη μακροζωία τους.^[5] Ο συνηθισμένος τόπος διαμονής των λιονταριών είναι η σαβάνα και οι γρασιδότοποι, αν και μπορεί να βρεθούν και σε θαμνώδεις περιοχές και δάση. Είναι ασυνήθιστα κοινωνικά ζώα σε σχέση με τα υπόλοιπα αιλουροειδή. Μια αγέλη λιονταριών συνήθως αποτελείται από συγγενικά θηλυκά, τα νεογνά τους και ένα μικρό αριθμό ενήλικων αρσενικών. Τα θηλυκά συνήθως κυνηγούν μαζί σε ομάδες, κυρίως μεγάλα οπληφόρα. Τα λιοντάρια είναι κυρίαρχα αρπακτικά, παρόλο που τρώνε και θνησιμαία αν δοθεί η ευκαιρία. Ενώ συνήθως δεν κυνηγούν ανθρώπους επιλεκτικά, έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις λιονταριών που αναζητούσαν ανθρώπινα θηράματα.

Το λιοντάρι είναι εκτεθειμένο είδος, έχοντας υποστεί, πιθανώς μη αναστρέψιμη, μείωση του πληθυσμού του στην Αφρική 30 με 50 τοις εκατό τις δύο τελευταίες δεκαετίες.^[6] Οι πληθυσμοί λιονταριών έξω από τα καθορισμένα καταφύγια και τα εθνικά πάρκα δεν μπορούν να διατηρηθούν. Παρόλο που η αιτία της παρακμής του πληθυσμού δεν είναι πλήρως κατανοητά. η απώλεια της φυσικής κατοικίας και η επιπλοκές με τον άνθρωπο θεωρούνται σήμερα οι κυριότεροι παράγοντες ανησυχίας. Λιοντάρια αιχμαλωτίζονταν και κρατιόνταν σε θηριοτροφεία από τη ρωμαϊκή εποχή, ενώ είναι ένα από τα κύρια είδη που εκτίθενται σε ζωολογικούς κήπους από τα τέλη του 18ου αιώνα. Διάφοροι ζωολογικοί κήποι ανά τον κόσμο συνεργάζονται σε προγράμματα εκτροφής του απειλούμενουασιατικού υποείδους.

Οπτικά το αρσενικό λιοντάρι είναι πολύ χαρακτηριστικό και αναγνωρίζεται εύκολα από τη χαίτη του. Το λιοντάρι, και συγκεκριμένα το πρόσωπο του αρσενικού, είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα ζωικά σύμβολα στην ανθρώπινη κουλτούρα. Απεικονίσεις του υπήρχαν από την Άνω Παλαιολιθική περίοδο, από το Λασκώ (Lascaux) και το Σωβέ(Chauvet) μέχρι πρακτικά όλους τους αρχαίους και μεσαιωνικούς πολιτισμούς όπου ιστορικά όπου ιστορικά εμφανίστηκαν. Έχει απεικονιστεί ευρύτατα στη λογοτεχνία, τηγλυπτική, τη ζωγραφική τις εθνικές σημαίες και στον κινηματογράφο.

Σε περιοχές που συνυπάρχουν λιοντάρια και στικτές ύαινες, τα δύο είδη καταλαμβάνουν τον ίδιο οικολογικό θώκο, ανταγωνιζόμενα έτσι άμεσα μεταξύ τους

Λιοντάρι- Γάτα. Μια παράξενη ομάδα 6 κατοικίδιων έχει η οικογένεια του Feruccio και της Claudia Ferucci από το Κέιπ Τάουν της Νοτίου Αφρικής, ..

ΚΑΤΕΡΙΝΑ.Μ.